Ιστορίες από τον αξέχαστο Σεραφείμ Φυντανίδη....

Το βράδυ των Χριστουγέννων έφυγε από τη ζωή από καρδιολογικά προβλήματα ο δημοσιογράφος Σεραφείμ Φυντανίδης, ο ιστορικός διευθυντής της Ελευθεροτυπίας μέχρι και τον Απρίλιο του 2007.

Ο Σεραφείμ Φυντανίδης είχε γεννηθεί στην Αθήνα στο Περιστέρι τον Μάρτιο του 1937. Το 1960 πήρε το πτυχίο της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών (ΑΣΟΕΕ). Αρχικά εργάστηκε....
στην εφημερίδα Έθνος ως συντάκτης την περίοδο 1957 - 1968. Στην περίοδο της Χούντας από το 1968 μέχρι το 1974 εργάστηκε στη Απογευματινή στην αρχή ως υπεύθυνος ύλης και αργότερα ως αρχισυντάκτης. Από το 1974 μέχρι τον Ιούνιο του 1976 υπήρξε διευθυντής σύνταξης στην Ακρόπολη. Από τον Ιούνιο του 1976 μέχρι τις 27 Απριλίου 2007, ήταν διευθυντής της  Ελευθεροτυπίας.

Την άνοιξη του 2013 ο Σεραφείμ Φυντανίδης είχε μιλήσει στον Στέλιο Κούλογλου για τις περιπέτειες του ως διευθυντής της Απογευματινής κατά την περίοδο της δικτατορίας ιστορίες καθημερινής λογοκρισίας αλλά και τεχνασμάτων για την αποφυγή της. Είχε αφηγηθεί ιστορίες καθημερινής λογοκρισίας αλλά και τεχνασμάτων για την αποφυγή της, είχε εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο αναπτύχθηκε η ραδιοτηλεόραση κατά την δικτατορία και είχε ακόμα μιλήσει  για τα όρια της λογοκρισίας ακόμη και σήμερα.  

Η συνέντευξη στον Στέλιο Κούλογλου:

Σ. Κούλογλου: Διηγηθείτε μας ιστορίες για την λογοκρισία την περίοδο της χούντας...

Σ. Φυντανίδης: Θυμάμαι πρέπει να ήτανε μετά το Πάσχα του ’68. H λογοκρισία έστελνε κάθε μέρα εντολές τι πρέπει να βάλουμε οπωσδήποτε και που, και τι να μην βάλουμε. Οφείλω να πω ότι λίγο-λίγο είχε χαλαρώσει αυτή η πρακτική και να σου πω και κάτι άλλο, δεν τους ενδιέφερε αν γράφαμε κάτι εναντίον των Αμερικανών. Εμείς είμαστε καλύτεροι λέγανε. Η σφαγή του Μάι –Λάι στο Βιετκίν ήταν βασικό θέμα, δεν τους πείραζε, τα δικά τους όμως…

Η πιο σκληρή εποχή της λογοκρισίας ήταν το ’68. Λοιπόν, ήταν η δεύτερη μέρα του Πάσχα, το θυμάμαι. Τότε είχα φύγει από το Έθνος και είχα πάει στην Απογευματινή με τον Αλέκο τον Φιλιππόπουλο. Έχω ζήσει την λογοκρισία και στο Έθνος με τον Γιάννη τον Καψή και στην Απογευματινή με τον αείμνηστο Αλέκο Φιλιππόπουλο.

Έρχεται λοιπόν η εντολή και λέει: «υποχρεωτικόν οκτάστηλον ο εορτασμός του Πάσχα εις τους στρατώνας του, με φωτογραφίας των ηγετών της επαναστάσεως. Αριστερά το διάγγελμα του αντιβασιλέως Ζωϊτάκη. Δεξιά τι έγραψε η περίφημη άγνωστη σε όλους μας γαλλική εφημερίδα Λιβερόλ, Ύμνος ες την… Τα υπόλοιπα δικά σας». Τι κάνει ο κυρ Αλέκος; Τότε ήταν το μεγάλο σχήμα του φύλλου. Θυμάμαι σχεδίαζε τη σελίδα και γέλαγε. Βάζει ένα οκτάστηλο τίτλο με πολλά λόγια για να είναι μικρά τα γράμματα. «Με συγκίνηση και ενθουσιασμό εορτάσθη το άγιο Πάσχα εις τους στρατώνας». Από κάτω 3 φωτογραφίες Παπαδόπουλος, Παττακός, Μακαρέζος, με αυγά και από κάτω κολλητό με τεράστια ξύλινα γράμματα «το τελευταίο Πάσχα της ζωής τους», μονόστηλο, «17 σκοτώθηκαν στην έξοδο». Όταν το έβλεπες όμως στο περίπτερο, έγινε χαμός δεν το κατάλαβε η λογοκρισία όμως.

Αυτοί οι λογοκριτές ήταν στην αρχή και δημοσιογράφοι, οι οποίοι ντρεπόντουσαν κιόλα, και στρατιωτικοί. Θυμάμαι ένα στρατιωτικό γιατί είχαμε κάνει ένα αφιέρωμα στον Άντον Τσέχωφ. «Τι πας μωρέ με τον κομμουνιστή» μου λέει και εγώ απαντάω «ποιον κομμουνιστή;» «Όλα τα –ωφ είναι φιλορωσικά κομμουνιστικά.» «Μα ο Τσέχωφ κομμουνιστής; Δε το ήξερα». Μια φορά είχαμε βάλει ένα μονόστηλο στην τελευταία σελίδα ότι εξελέγησαν οι νέες πρυτανικές αρχές. Στο πάτημα της σελίδας έσπασε η ουρά του "ρ" και έγινε "ο". Το πρυτανικές λοιπόν ήταν «πουτανικές».

Στη λογοκρισία είχε περάσει γιατί στέλναμε τις σελίδες με διόρθωση λέγανε «τυπωθείτο» ή σβήνανε. Όταν τυπώθηκε όμως η εφημερίδα έγραφε «πουτανικές». Μπράβο συγχαρητήρια τους τη φέρατε.

Πολλά τέτοια έκαναν οι σκιτσογράφοι. Ο Σκουλάς, ο Κιρ, ο Μητρόπουλος. Θυμάμαι τον Γιάννη τον Κιρ είχε ένα κόμικς, την Γενοβέφα. Όλοι καταλάβανε ότι η Γενοβέφα ήταν η Ελλάδα και ο Γεώργιος  Γκόλος τον έλεγε, γκολ, ήταν ο Παπαδόπουλος με μουστάκι. Το τι πέρναγε από κάτω δε λέγεται. Και ο Μητρόπουλος με τους 2 τύπους που κάθονται στο παγκάκι και ο ένας δε μιλάει ποτέ. Το τι πέρναγε από κάτω!

Και μου λένε και τώρα οι σκιτσογράφοι το δύσκολο υπαινικτικό σκίτσο είναι πιο αποτελεσματικό. Τώρα ό,τι και να γράψουμε τα λέει όλος ο κόσμος.

Επίσης, μας δίνανε υποχρεωτικά ένθετα. «Εκυκλοφόρησε ο τρίτος τόμος του Γεωργίου Παπαδόπουλου». Μας δίνανε και ένα άλλο που έλεγε «γονείς προσέχετε τι διαβάζουνε τα παιδιά σας, ο εχθρός καιροφυλαχτεί». Εμείς βάζαμε από πάνω του Παπαδόπουλου και από κάτω αυτό. Πολλά τέτοια, βέβαια πολλές φορές αυτό κατέληγε όπως και το Έθνος, όταν δημοσίευσε τη συνέντευξη τότε του Ζίδρη. Τότε πήγανε στο δικαστήριο και φυλακή όλοι. Και οι εκδότες και ο διευθυντής και ο αρχισυντάκτης. Τους εκδότες Κυριαζίδηδες Νικολόπουλος, Κώστας Οικονομίδης ο διευθυντής και ο Γιάννης ο Καψής και έκλεισε η εφημερίδα. Ακόμη, της Βραδυνής μια εποχή ένα διάστημα την είχανε κόψει και ξαναβγήκε.

Θέλω να πω ότι υπήρχε λογοκρισία αλλά υπήρχε και ο τρόπος να τη ξεπερνάς.

Η Εστία η οποία ήταν με τα χούντα τότε. Τι έκανε; Έγραφε: «Ο οινόφλυξ, Ανδρέας (ο Παπανδρέου), όστις και από του πατρός του αποκαλείτο ο ρίψασπις και αρνησίπατρις, ιδού ο άθλιος τι ετόλμησε να δηλώσει εις Μόντρεαλ του Καναδά εναντίον της εθνικής επαναστάσεως και τα έβαζε όλα από κάτω». «Η Αμαλία Μερκούρη γεννηθείσα ως γνωστόν το 1922, ήτις διέπρεψε εις ρόλους πορνόν. Ιδού η αθλία τι εδήλωσε εις Νέα Υόρκην εναντίον της εθνικής επαναστάσεως» και τα έβαζε όλα από κάτω.

Θέλω να πω... αυτό συνέβαινε και την εποχή του Φράνκο στην Ισπανία.

Βρίσκανε τρόπο οι δημοσιογράφοι για να αυξήσουν την κυκλοφορία όχι τίποτα άλλο. Μην ξεχνάς κάτι αγαπητέ και τα Νέα και η Απογευματινή επί χούντας ξέρεις τι πουλάγανε; 200.000 φύλλα, με 12σέλιδα, χωρίς χρώματα χωρίς κόστος και διαφήμιση στη τηλεόραση γιατί δεν υπήρχε άλλος τρόπος να μάθει κανείς περίπου τι έγινε χτες. Όταν χαλάρωσε η λογοκρισία έβλεπες κάτι δημοσιεύματα: «Οι Times για τις εξελίξεις» και είχε κάτω-κάτω κάτι αντιστασιακό που έγινε στο Λονδίνο ή ξέρω εγώ αλλού.

Πάντοτε υπήρχανε τρόποι... Αλλά η πιο σκληρή εποχή ήτανε όταν ήρθε ο Ιωαννίδης. Δεν θα ξεχάσω έγινε το Πολυτεχνείο, απαγορεύτηκε η κυκλοφορία, μας εκοίμιζε ο Μπότσης τότε στο ξενοδοχείο Ακαδημία για να μην πηγαίνουμε σπίτι - μας απαγορευόταν.

Κυριακή βράδυ, λοιπόν, ακούμε νέος πρωθυπουργός Ανδρουτσόπουλος, νέα κατάσταση. Καλεί ο Ιωαννίδης τους εκδότες. Περιμέναμε τον Μπότση να γυρίσει να μας πει τι έγινε. Γυρίζει σε δυο ώρες κάτωχρος, λέει στον Φιλιππόπουλο: «Αλέκο τηρουμένων των αναλογιών ο Παπαδόπουλος ήταν αγγελούδι, αυτός δεν ξέρω τι είναι. Μας είπε λογοκρισία δεν έχω. Είστε υπεύθυνοι εσείς. Προσέξτε τι θα γράψετε καταλαβαίνετε; Σηκώνεται ο Κύρου ο πρύτανης των εκδοτών να του κάνει μια ερώτηση. Δεν θέλω ερωτήσεις, σηκωθείτε και φύγετε».

Σε δύο μέρες πέθανε ο Κύρου από εγκεφαλικό. Ήταν η πιο σκληρή εποχή. Αλλά όταν φτάνουν στα άκρα τα πράγματα, δεν πάει παραπέρα. Ξαφνικά, Τετάρτη ήταν, ακούμε ένα περίεργο πέφτει η χούντα, έρχεται ο Καραμανλής, δεν το πιστεύαμε. Ήρθε ο Καραμανλής. Ο Αλέκος ο Φιλιππόπουλος έλειπε στην Γερμανία σε ιατρική κούρα γιατί έπασχε στους πνεύμονες και έβγαζα την εφημερίδα εγώ. Και έχω βάλει ένα ωραίο τίτλο ήρθε ο Καραμανλής και βγαίνω με τίτλο «Δημοκρατία υπεσχέθη ο Καραμανλής», με φωτογραφίες και τα λοιπά. Ενθουσιάστηκε τόσο πολύ ο Μπότσης γιατί ανέβηκε η κυκλοφορία πολύ και μου κάνει δώρο ένα ρολόι. Εγώ με τα ρολόγια ποτέ δεν είχα πολλά, ούτε φοράω τώρα. Το βάζω τότε - κατάλαβε ότι δεν ενθουσιάστηκα – και έρχεται ο Γιάννης ο Μοσχοβίτης, ωραίος τύπος, «ρε συ μου λέει σου ’δωσε ρολόι ο Μπότσης;» «Ναι αυτό». «Ρε αυτό είναι Γέγκερ Λεκούρ. 50 χιλιάρικα κάνει αυτό», «σοβαρά;» του λέω. Ούτε ξέρω τι έγινε αυτό το ρολόι. Την ώρα που έφυγε ο Μπότσης μου λέει καλό τίτλο έβαλες αλλά από ρολόγια δεν έχεις ιδέα.

Θέλω να πω ότι υπήρχαν εποχές που πραγματικά πιάνανε δημοσιογράφους γιατί κάτι γράψανε. Μια φορά γράφτηκε μια οικονομική ειδησούλα σε εμάς σχετικά με τα σπίρτα. Αν θυμάσαι τα σπίρτα τότε είχαν βάλει εξώφυλλο, πάνω το σήμα της επανάστασης, αλλά εμείς βάλαμε το προηγούμενο και συνελήφθη ο συντάκτης που το είχε δώσει, τον αφήσανε μετά από δυο μέρες βέβαια αλλά η λογοκρισία τα πρώτα χρόνια ήταν πολύ σκληρή, λίγο-λίγο χαλάρωνε και επαναλαμβάνω δεν τους πολυένοιαζε τι θα γράφουμε για τους Αμερικάνους, εμείς ήμασταν καλά.

Όλοι κάνανε τέτοια αυτά, το Έθνος και τα Νέα, η Απογευματινή αλλά επαναλαμβάνω είναι καταπληκτικό το γεγονός ότι υπήρχε μεγάλη κυκλοφορία τότε.

Θυμάμαι όταν πέθανε ο Γεώργιος Παπανδρέου, είχε βάλει ένα τίτλο δίστηλο εκεί, στην πρώτη σελίδα ο κυρ Αλέκος: «Πέθανε ο γέρος της Δημοκρατίας». Από τη λογοκρισία σβήσανε το «ο γέρος της δημοκρατίας» και έβαλαν «πέθανε ο γέρος».

Η λογοκρισία να σου πω την αλήθεια έμμεση πάντα υπάρχει. Εκεί ήταν φανερή. Η λογοκρισία τώρα μπορεί να υπάρχει επειδή γράφεις κάτι ας πούμε για μια επιχείρηση που σου δίνει διαφήμιση και μετά σου κόβει την διαφήμιση ή τότε που γίνανε πολύ κρατικές οι διαφημίσεις, αν έγραφες κάτι που δεν τους άρεσε σου κόβανε τη διαφήμιση, έμμεσα αυτό γινόταν. Τότε γινόταν άμεσα. Με εντολές κάθε μέρα και όλες οι σελίδες επαναλαμβάνω πηγαίνανε πριν τυπωθούν τις βάζαμε και αυτοί σβήνανε.

Στην παλιά εποχή αν έχεις προσέξει την εποχή του Μεταξά ή και πιο πριν, όταν τυπώνανε κάτι που δεν τους άρεσε η εφημερίδα έβγαινε με ένα λευκό σε εκείνο το σημείο, οπότε καταλάβαινες ότι κάτι γράφτηκε που δεν τους άρεσε.

Αυτοί δεν το θέλανε έτσι, ήθελαν να βάλουμε κάτι άλλο και επαναλαμβάνω αυτοί πιο πολλοί ήταν αγράμματοι, δεν καταλαβαίνανε μερικά πράγματα. Δεν ήταν μόνο ο Τσέχωφ που σου είπα.

Και μετά βάλανε και στρατιωτικούς και δημοσιογράφους. Μερικοί δε από αυτούς τους δημοσιογράφους μετά πήγαν σε γραφείο τύπου υπουργείου. Μάλιστα μου είχε πει ένας, «ε κοίταξε το δέχτηκα λέει άλλα το έκανα πολύ κομψά για να σας βοηθάω».

Να σου πω κάτι αγαπητέ όλα τα μονολιθικά καθεστώτα, με λογοκρισίες και τέτοια κατέρρευσαν. Αυτό το ατελές σύστημα που έχουμε, το κοινοβουλευτικό, επιβιώνει γιατί στο κάτω - κάτω, μπορείς να φωνάζεις, να βρίζεις και να μην πηγαίνεις εξορία ή να σε εκτελούν.

Όλα τα μονολιθικά της μιας αλήθειας κατέρρευσαν και του Στάλιν και του Μουσολίνι και του Χίτλερ και του Φράνκο και του Παπαδόπουλου.

Όπως και να το κάνουμε αυτό το σύστημα είναι ατελές. Δεν μπορεί ένας που έχει πάρει 39% ή 41%  να σε κυβερνάει αλλά δεν υπάρχει άλλο.

Ο Πλάτων ο αρχαίος φιλόσοφος έλεγε πρέπει να κυβερνούν τους λαούς οι φιλόσοφοι. Άντε να βρεις φιλοσόφους τώρα. Δε γίνεται. Η αθηναϊκή δημοκρατία ήταν δημοκρατία, αλλά είχε 100.000 δούλους και οι γυναίκες δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα. Δεν ψηφίζανε, η αποθέωση της δημοκρατίας! Γι’ αυτό λέω ότι αυτή η περίοδος της χούντας, μας δίδαξε πάρα πολλά με την άμεση λογοκρισία αλλά έχουμε βιώσει και την έμμεση.

Σ.Κ.: Η διαδικασία ήταν κάθε μέρα;  

Σ.Φ.: Όλες οι σελίδες. Τότε δεν υπήρχε φωτοσύνθεση, ήταν μολύβι, μόλις γινόταν η σελίδα τη μελανώνανε, βάζανε ένα βρεγμένο χαρτί και στέλνανε τη σελίδα αυτή στη λογοκρισία. Πολλές φορές κόβανε και λέξεις.

Μια φορά, δε, έγινε μια πλάκα με τους τυπογράφους. Αντί για Μακαρέζος για πλάκα βάλανε Μαλαπέρδας και θυμάμαι σταματήσαμε την έκδοση γιατί δεν το είχε προσέξει η λογοκρισία. Κάνανε πλάκα οι τυπογράφοι και δεν το είδε ο διορθωτής. Έγραφε «ο υπουργός συντονισμού κ. Μαλαπέρδας»! Και κάψαμε 20.000 φύλλα της Απογευματινής για να μην κυκλοφορήσουνε.

Θέλω να πω ότι η λογοκρισία τα πρώτα χρόνια επαναλαμβάνω ήταν πολύ σκληρή, λίγο, λίγο χαλάρωσε περνάγανε πολλά έτσι από κάτω, ιδίως τι γράφανε οι ξένοι, και όταν ήρθε το ’73, πριν το Πολυτεχνείο είχε προσπαθήσει ο Παπαδόπουλος να κάνει ένα άνοιγμα. Έβαλε τον Μαρκεζίνη πρωθυπουργό. Κάτι τέτοια έγιναν. Άκουγα κάτι παλιούς πολιτικούς συντάκτες που λέγανε στον Φιλιππόπουλο, «πάμε σε μια εποχή ελεγχόμενης δημοκρατίας τύπου Τουρκίας και Νοτίου Κορέας. Ο στρατός θα είναι από πάνω θα έχουμε και βουλή, και τέτοια, αλλά ελεγχόμενη». Αυτό με στεναχωρούσε βέβαια αλλά το θεωρούσαμε καλύτερο από αυτό που είχαμε πριν.

Για αυτό έβαλε τον Μαρκεζίνη τότε να κάνει κυβέρνηση μέχρι το Πολυτεχνείο που τελειώσανε όλα. Το ’73 όμως ήρθε το πρώτο άνοιγμα της Ελλάδας με την κομμουνιστική Κίνα, πρώτη φορά. Βέβαια το δρόμο τον είχε δείξει ο Κίσινγκερ και πήγε ο Μακαρέζος και συνάντησε τον Τζον Ράι στο Πεκίνο συνοδευόμενους από δύο δημοσιογράφους. Με τον Σταύρο Ψυχράρη και τον Γιώργο τον Κατσώνη.

Μας είχε κάνει εντύπωση! Τότε η χούντα με την κομμουνιστική Κίνα; Τότε κυκλοφόρησε ένα φοβερό ανέκδοτο: «Συνομιλεί ο Μακαρέζος με τον Τσοιλάι, του λέει κύριε Τσοιλάι πως τα πάτε εσείς εδώ; Α μια χαρά. Έχετε καθόλου αντιστασιακούς στην Κίνα; Ε καμιά 10ρια εκατομμύρια εσείς; Ε και εμείς το ίδιο». 

Η αλήθεια είναι ότι πολλά ανέκδοτα κυκλοφορούσαν τότε αντιχουντικά πάρα πολλά. Όπως το έχω ζήσει στη Ρουμανία την εποχή του Τσαουσέσκου και αλλού. Ξέρεις υπάρχει ένα είδος αντίστασης που δεν είναι μαχητική, αλλά είναι αποδοτική. Είναι υπόγειο αυτό το σκάψιμο. Έτσι τελείωσε κάποτε αυτή η ιστορία και τώρα έχουμε πέσει σ' άλλες περιπέτειες άλλωστε.       

Σ.Κ.: Όταν συνέλαβαν τον Καψή που ήσασταν;

Σ.Φ.: Είχα φύγει. Είχα φύγει γιατί με είχε φωνάξει ο Φιλιππόπουλος στην Απογευματινή και θυμάμαι κλείσανε την εφημερίδα και με φώναξε ο Κώστας ο Νικολόπουλος στον Κορυδαλλό και μου είπε μαζί με τον Ψυχάρη να ξαναβγάλουμε το Έθνος. Αλλά δεν το δέχθηκα. Δεν ήμουν και έτοιμος εγώ τότε, εκτός από τό ότι οι 3 εκδότες δεν τα πηγαίνανε καλά. Οι Κυριαζήδες με τον Νικολόπουλο. Χάσανε μεγάλη ευκαιρία. Αν ξανάβγαινε το Έθνος με την μεταπολίτευση θα σάρωνε.

Ήταν η μόνη εφημερίδα που όλο το επιτελείο της πήγε φυλακή. Δεν τα βρήκανε όμως και αργότερα ο κ. Μπόμπολας αγόρασε τον τύπο. Άλλο αυτό. Αλλά αν βγαίνανε την επομένη της δικτατορίας θα σαρώνανε. Είναι η μεγάλη ευκαιρία που χάσανε.

Το Έθνος ήταν ωραία εφημερίδα, αλλά πολύ φτωχή. Όταν έφυγα από το Έθνος και πήγα στην Απογευματινή - με έκανε δεξί του χέρι ο κυρ Αλέκος - μου χρώσταγαν 2 μήνες μισθούς. Ξέρεις πως με ξοφλήσανε; Με διατάξανε να ψωνίζω σώβρακα φανέλες και πετσέτες από το Μινιόν και τον Κατράντζο! Συμψηφισμός! Δεν πήγαιναν καλά. Είχαν μεγάλα προβλήματα αλλά μες στη δικτατορία ανέβηκε η κυκλοφορία του Έθνους. Όχι, όμως, τόσο πολύ όσο της Απογευματινής και των Νέων.

Έχω τον οδηγό της ΑΙΚΑ από το ’73. Κέρδη του συγκροτήματος Λαμπράκη 118 εκατομμύρια. Τότε η εφημερίδα είχε 1,5 δραχμή. Κέρδη του Μπότση 98 εκατομμύρια.

Οι εφημερίδες πηγαίνανε καλά. Δεν υπήρχε άλλος τρόπος να μάθεις περίπου τι έγινε. Κανείς δεν πίστευε τα δελτία ειδήσεων της τηλεόρασης και τα υπαινικτικά είναι αυτά που πουλανε  πάρα πολύ.

Είχε κάνει και άλλα ο κυρ Αλέκος. Όταν έδωσε το Σύνταγμα, το νέο Σύνταγμα του Παπαδόπουλου, ήταν το ’68 πάλι, με ένα καταπληκτικό τίτλο «Σύνταγμα τεθωρακισμένης δημοκρατίας». Για τη λογοκρισία εσήμαινε ισχυρή, για τον κόσμο ήταν η δημοκρατία των τανκς. Καταπληκτικό ε; Ξέρεις πόσα τέτοια...

Σ.Κ.: Και το πέρασε ε;

Σ.Φ.: Το πέρασε! Αυτοί νομίζανε «ισχυρής δημοκρατίας». Όλοι καταλάβαμε «Σύνταγμα των τανκς». Πολλά τέτοια γινόντουσαν. Για αυτό και ο κόσμος τα έψαχνε. Και τα σκίτσα το ίδιο. Από κάτι τιτλάκια υπαινικτικά. Αυτά πουλάγανε.

Σ.Κ.: Ο Γιώργος Γεωργαλάς είχε και μια μόνιμη εκπομπή;

Σ. Φ.: Ο Γεωργαλάς είχε μόνιμη εκπομπή στην ΥΕΝΕΔ και πέρναγε την προπαγάνδα του. Ο Γεωργαλάς ήταν παλιός κομμουνιστής βέβαια που είχε αλλάξει. Ακόμα ζει. Μένει κάπου στη Πεντέλη. Αυτόν δεν τον πείραξε κανένας. Ήταν ο ιδεολόγος ας πούμε της χούντας. Έλεγε, έλεγε, έλεγε, ...ποιος τον άκουγε εδώ που τα λέμε...       

Σ. Κ.: Η τηλεόραση τι ρόλο έπαιξε τότε;

Σ. Φ.: Η τηλεόραση και το ραδιόφωνο, όπως σε όλες τις δικτατορίες, αναπτύχθηκαν επί χούντας. Μην ξεχνάς ότι στην Γερμανία του Χίτλερ το ραδιόφωνο έπαιξε πιο πολύ ρόλο. Μεγάλο προπαγανδιστικό μέσο, για αυτό και η χούντα εδώ έδωσε μεγάλη έμφαση. Τότε πολλοί αγοράσανε τηλεοράσεις και για τα σίριαλ και για το γεγονός ότι, από το ’70 και μετά άρχισαν να μεταδίδονται αγώνες ποδοσφαίρου ζωντανά στην τηλεόραση, το οποίο δεν γινότανε πριν. Αυτό τους ώθησε στην τηλεόραση και περνάγανε από τις ειδήσεις, από τον Γεωργαλά, τις προπαγάνδες τους βέβαια.

Επίσης μην ξεχνάμε κάτι. Επί χούντας ιδρύθηκαν 2 υπουργεία, το υπουργείο πολιτισμού και το υπουργείο τύπου. Δεν είχαμε υπουργείο πολιτισμού πριν την χούντα. Γίνανε σπουδαία πράγματα, όμως, πριν την Χούντα και στην Επίδαυρο και στο Ηρώδειο και στην αναμόρφωση του Λουμπαδιάρη και του Πικιώνη, χωρίς υπουργείο πολιτισμού. Το υπουργείο πολιτισμού έγινε για αν ελέγχουν τον πολιτισμό.

Σ.Κ.: Ο Τσάτσος τι ήτανε;

Σ.Φ.: Υπουργός Προεδρίας. Δεν υπήρχε πριν υπουργείο πολιτισμού. Είχαν γίνει ταινίες καταπληκτικές. Η Στέλλα. Ο Δράκος, ξέρω εγώ... Δεν γίνανε με επιχορηγήσεις και τέτοια. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που έχει υπουργείο πολιτισμού τώρα μαζί με τη Γαλλία. Στην Ελλάδα έχει άλλο σκεπτικό όμως. Όπως είχαν κάνει και υπουργείο τύπου, για να ελέγχουν τον τύπο. Αυτά είναι δημιουργήματα της χούντας.

Λέω τώρα, δε αναφέρομαι σε όλους, τους δίνουν 2 παραστάσεις στο Ηρώδειο. Βγες εδώ. Βούβα μετά. Εγώ δεν βλέπω τον καλλιτεχνικό κόσμο να φωνάζει τώρα, βλέπεις εσύ; Δε βλέπεις. Ή είναι αμήχανοι ή είναι άσε τώρα μην τα χαλάσουμε και χάσουμε την παράσταση.

Σ.Κ.: Ποιά είναι τα όρια της λογοκρισίας;

Σ.Φ.: Εγώ είμαι εναντίον κάθε μορφής αυτής. Βέβαια άλλο το να σε βρίζει κάποιος. Πας στο δικαστήριο. Δεν το θεωρώ λογοκρισία αυτό. Αν θυμάσαι πήγα και φυλακή μαζί με 6 συναδέλφους, 14 μέρες για τον νόμο της απαγόρευσης της δημοσίευσης προκηρύξεων. Δεν πήγαμε κόντρα επειδή αυτό κι εκείνο, αλλά επειδή ήταν προληπτική λογοκρισία.

Αν θέλεις, αφού το δημοσιεύσω, πήγαινέ με. Επειδή κάτι έγινε, έγινε. Αλλά είχα πει και τότε: «Και ο Σαντάμ Χουσεΐν τρομοκράτης είναι, δεν θα δημοσιεύω αυτά που λέει;» και ευτυχώς κατέρρευσε αυτός ο νόμος. Είμαι εναντίον των απαγορεύσεων με μια μόνο προϋπόθεση. Να μην παραβιάζεις τον νόμο. Να μην τον συκοφαντείς αδίκως. Από εκεί και πέρα γιατί να μην γράφω την άποψή μου; 
tvxs.gr/