Τα «κρυφά παιχνίδια» με τις ανατιμήσεις στα τρόφιμα

Του Χάρη Σαββίδη
hsav@pegasus.gr

Ζαμπόν Oscar Mayer, δερμάτινες μπότες Nine West, πλυντήρια Whirl-pool. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα των New York Times,
οι Αμερικανοί θα πρέπει να ετοιμάζονται για σημαντικές αυξήσεις τιμών σε αυτά και πολλά άλλα προϊόντα ευρείας κατανάλωσης.

Η μία μετά την άλλη, οι εταιρείες ανακοινώνουν ότι αναγκάζονται (;) να «περάσουν» στην τιμή των προϊόντων τους τις αυξήσεις στο κόστος των πρώτων υλών. Κι όμως, η... πηγή του κακού δεν βρίσκεται στις αναπτυσσόμενες χώρες παραγωγούς των εμπορευμάτων αλλά στην καρδιά των ΗΠΑ: στο... τυπογραφείο της Fed.

Εμπορεύματα
Το μεγαλύτερο μέρος από τα δολάρια που «τυπώνει» την τελευταία διετία η Αμερικανική κεντρική τράπεζα καταλήγει στις διεθνείς αγορές, αποτελώντας το «καύσιμο» του εντυπωσιακού ράλι τιμών για μετοχές και εμπορεύματα. Προεξοφλώντας την αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης λόγω της ταχύρυθμης ανάπτυξης στην Ασία, οι επενδυτές σπεύδουν να τοποθετήσουν σε αγορές πρώτων υλών τη ρευστότητα που τους χορηγεί η Fed, ωθώντας όλο και υψηλότερα τις τιμές.

Την προηγούμενη εβδομάδα η τιμή του χαλκού βρέθηκε πάνω από τα 10.000 δολ./τόνο - επίπεδο τιμής που, λαμβάνοντας υπόψη και τον πληθωρισμό, είναι το υψηλότερο της 40ετίας. Αντίστοιχη είναι η κατάσταση για το σίδηρο, η τιμή του οποίου διαμορφώνει άμεσα το κόστος του χάλυβα. Ακριβότερα παρά ποτέ άλλοτε την τελευταία δεκαετία είναι βαμβάκι, δέρμα και πολυεστέρας.

Αντίστοιχη είναι η εικόνα και για βασικά τρόφιμα, όπως καλαμπόκι, σιτάρι, μοσχαρίσιο και χοιρινό κρέας, ζάχαρη και καφές.

Συνέπειες
Οι συνέπειες των αυξήσεων αυτών έχουν ήδη γίνει? αντιληπτές στον αραβικό κόσμο, όπου οι ανατιμήσεις στα τρόφιμα υπήρξαν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της εξαθλίωσης, προκαλώντας κύμα επαναστάσεων. Τώρα αρχίζουν να φαίνονται στον ορίζοντα και οι πρώτες συνέπειες για τις αναπτυγμένες οικονομίες. Στη Βρετανία ο πληθωρισμός «αγγίζει» το 5% και στην Ευρωζώνη έφτασε το 2,5% τον Ιανουάριο.

Στις ΗΠΑ παρέμενε μέχρι τώρα σε χαμηλά επίπεδα αλλά την εβδομάδα που πέρασε εμφανίστηκαν οι πρώτες ενδείξεις πιέσεων -κυρίως στις τιμές παραγωγού. Θεωρητικά τα στοιχεία αυτά αποτελούν θετικές ενδείξεις για την ανάκαμψη. Αρκετοί αναλυτές φοβούνται, όμως, ότι η άνοδος του πληθωρισμού μόλις ξεκίνησε, καθώς οι εταιρείες προειδοποιούν για αυξήσεις τιμών.

Ο γαλλικός όμιλος τροφίμων Danone ανακοίνωσε ότι θα «περάσει» στους καταναλωτές τις ανατιμήσεις 6%-9% στις πρώτες ύλες (έως και 8% στο γάλα), ακολουθώντας το παράδειγμα προ λίγων εβδομάδων της Unilever.

Και οι δύο προσπαθούν να αποφύγουν το παράδειγμα της Nestle, που την Πέμπτη ανακοίνωσε μειωμένα κέρδη για το 2010 λόγω των διεθνών ανατιμήσεων.

Σε αυξήσεις τιμών ανακοίνωσαν ότι θα προχωρήσουν οι κολοσσοί της αθλητικής ένδυσης Nike, Adidas και Puma. Στις ΗΠΑ, ανατιμήσεις έχουν ήδη εξαγγείλει η Kraft, η Hanes, η Polo Ralph Lauren και τα Starbucks.

Κόστος παραγωγής
Αξίζει να σημειωθεί, βέβαια, ότι οι εταιρείες θα μπορούσαν, θεωρητικά, να απορροφήσουν τις ανατιμήσεις στις πρώτες ύλες. Στα περισσότερα προϊόντα, το πραγματικό κόστος παραγωγής αποτελεί μικρό κομμάτι του συνολικού κόστους, με τη μερίδα του λέοντος να ανήκει συνήθως στη διαφήμιση.

Οι δε εταιρείες, όχι μόνο δεν βρίσκονται στο «κόκκινο» αλλά συνεχίζουν να παρουσιάζουν τεράστια κέρδη. Οι τιμές των μετοχών «τρέχουν», αλλά για να παραμείνουν σε ανοδική τροχιά θα πρέπει τα κέρδη να συνεχίσουν να αυξάνονται. Καθώς η ανάκαμψη δεν είναι επαρκής στις αναπτυγμένες οικονομίες για να υποστηρίξει ικανοποιητική αύξηση πωλήσεων, οι εταιρείες εστιάζουν τις προσπάθειές τους στα περιθώρια κέρδους -δηλαδή τη διαφορά της τιμής από το κόστος. Με τις πρώτες ύλες να γίνονται ακριβότερες, οι επιλογές που απομένουν είναι δύο: να «συμπιεστεί» το υπόλοιπο κόστος (μείωση μισθών, αύξηση παραγωγικότητας) ή να αυξηθούν οι τιμές.

Αγοραστική δύναμη
Οι συνέπειες για το σύνολο της οικονομίας είναι, βέβαια, εξαιρετικά σοβαρές: Οι υψηλότερες τιμές περιορίζουν την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και άρα υπονομεύουν την τόνωση της ζήτησης και την ανάκαμψη.

Στο βαθμό, δε, που οι πληθωριστικές πιέσεις επιμείνουν, οι κεντρικές τράπεζες θα αναγκαστούν να αυξήσουν τα επιτόκια. Κι όλα αυτά, σε μία περίοδο που και οι κυβερνήσεις υιοθετούν προγράμματα σκληρής λιτότητας, υποκύπτοντας στις πιέσεις των αγορών για μετριασμό των δημοσιονομικών ελλειμμάτων χωρίς αυξήσεις φόρων. Με το εντυπωσιακό ράλι να συνεχίζεται στις αγορές, κάποιοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η παγκόσμια οικονομία όχι μόνο προσπέρασε την κρίση αλλά ότι αυτή πλέον δεν φαίνεται ούτε στον... καθρέφτη του αυτοκινήτου. Μήπως πρέπει να γυρίσουν το βλέμμα τους στον δρόμο μπροστά;